Tevfik Fikret Yağmur Şiirinin İncelenmesi

Kimseden ümmîd-i feyz etmem dilenmem perr ü bâl;

Kendi cevvim, kendi eflâkimde kendini tâirim.

İnhina tavk-ı esaretten, girandır boynuma;

Fikri hür, irfanı hür, vicdanı hür bir şâirim.

YAĞMUR

Küçük, muttarid, muhteriz darbeler

Kafeslerde, ramlarda pür ihtizaz

Olur dembeden nevhager, nagmesâz

Kafeslerde, ramlarda pür ihtizaz

Küçük, muttarid, muhteriz darbeler..

Sokaklarda seylâbeler ağlaşır,

Ufuk yaklaşır, yaklaşır, yaklaşır;

Bulutlar karardıkça zerrata bir

Ağır, muhtazır dalgalanmak gelir;

Bürür bir soğuk gölge etrafı hep,

Nümâyan olur gündüzün nısf-ı şeb.

Söner şimdi, manzûr olurken demin

Heyulası karşımda bir âlemin

Açılmaz ne bir yüz, ne bir pencere;

Bakıldıkça vahşet çöker yerlere.

Geçer hoş sokaktan, hayalet gibi,

Şitâbân ü puşideser bir sabî;

O dem leyl-i yâdımda, solgun, tebâh.

Sürür bir kadın bir ridâ-yı siyâh.

Saçaklarda kuşlar - Hazindir bu pek!

Susarlar, uzaktan ulur bir köpek.

Öter gûş-i ruhumda boş bir enîn,

Boğuk bir tezâd-ı sükûn u tanîn:

Küçük, pür heves gevherin katreler...

Sokaklarda, damlarda pür ihtizaz

Olur muttasıl nevhager, nağmesâz

Sokaklarda, damlarda pür ihtizaz

Küçük, pür heves, gevherin katreler...

Feûlün feûlün feûlün feûl

Metin İncelemesi:

Biçim Yönünden:

Biçimi: Nazım.

Nazım biçimi: Yeni edebiyatın yeni nazım bi­çimi.

Nazım birimi: Beyit.

ölçüsü: Aruz

Fe û lün/fe û lün/fe û lün/fe ûl

Kü çük mut/ta rit muh/te riz dar/be ler

Türü: Lirik-pastoral şiir.

Konusu: Bir doğa olayı olan yağmurun yağışı ir ediliyor; onun kişi ruhunda yarattığı duygular izlenimler anlatılıyor.

Kafiye şeması: abba/cc/dd/ee/ff/gg/hh/ii/jj/kk/ /ab/bb/a.

Kafiyeli olan, "İhtizaz/nağmesaz" sözcüklerinde ortak kafiye sesi "AZ" olup tam kafiyedir. "Gibi/sâbi" sözcüklerinde de ortak kafiye sesi "Bİ" olduğun­dan tam kafiyedir.

Dil özellikleri:

· Şiirin dizeleri nesir cümleleri gibi kurularak, nazım nesire yaklaştırılmıştır. Dizeler birbiri ardın­ca ve uyak gözetmeksizin okunduğunda ortaya bir nesir havası veren anlatım çıkmaktadır.

· Divan ve Tanzimat şiirinde cümleler tek be­yitte tamamlandığı halde, bu şiirde beyitler tümce­lerden oluşmakta ve anlamca birbirine bağlı bulun­maktadır.

· Yabancı kökenli söz ve tamlamalara gere­ğinden çok yer verilmiştir: Gûş, gevher, tezâd-ı sü­kûn, ridâ-yı siyah vb.

· Anlatım lirik, konunun işlenişi melânkoliktir. Şiirin bütününde bir karamsarlık sezilmekte, bu da şi­irin ruh ve karakter yapısından ileri gelmektedir.

· Fiiller ise Türkçe kökenli sözcüklerden seçil­iştir: Ağlaşır. yaklaşır, bürür. susarlar vb.

· Şiirde duygular, bir resim tablosu biçiminde anlatılmıştır. Yeni hayalleri en güzel biçimde anlatan isim ve sıfat tamlamalarına yer verilmiştir.

· Şiirde dış öğelere önem verilmiş; ahenk, se­çilen kelimelerle sağlanmıştır. Yağmurun yağışında görülen musiki, yerli yerinde kullanılan sözcüklerin örgüsüyle yansıtılmıştır.

Söz Sanatları:

İlk beş dizede yağmur tanecikleri, yasla feryat eden ve şarkı söyleyen bir insan gibi düşünülerek "teşhis" (kişileştirme) sanatı yapılmıştır. Aynı sanat, seylâbelerin ağlaşmasında ve zerrelerin can çekişme­sinde de görülmektedir. Üçüncü beyitte geçen "gün­düz" ile "şeb" (gece) arasında tezat; dokuzuncu be­yitte geçen "sükûn" ile "tanîn" (tınlama, çınlama) arasında yine tezat sanatı yapılmaktadır. Önbirinci beyitte yağmur tanecikleri, yasla feryat eden ve şar­kı söyleyen bir canlı gibi düşünülerek teşhis (kişileştirme) sanatı yapılmaktadır. Son dizede ise, yağmur tanecikleri değerli bir "mücevher" e benzetilmektedir.

İçerik Yönünden:

Küçük, monoton, ürkek vuruşlar

Kafeslerde, camlarda titreşerek

Zaman zaman şarkı söyler, ağıt yakar

Kafeslerde, camlarda titreşerek

Küçük, monoton, ürkek vuruşlar.

Sokaklarda sel suları ağlaşır,

Ufuk yaklaşır, yaklaşır, yaklaşır;

Bulutlar karardıkça zerrelere bir

Ağır, can çekişen dalgalanma gelir;

Bürür bir soğuk gölge hep çevreyi,

Gündüzün görünür gece yarısı.

Söner şimdi, görünürken demin,

Karşımda o korkunç gölgesi evrenin.

Açılmaz ne bir yüz, ne bir pencere;

Bakıldıkça vahşet çöker yerlere.

Geçer beş sokaktan hayalet gibi,

Koşan bir çocuk; başı örtülü.

O an, anılarımın gecesinde, solgun

Yıkılmış bir kadın, sürür bir siyah örtüyü.

Saçaklarda kuşlar-Acıdır bu pek!

Susarlar, uzaktan ulur bir köpek.

Ruhumun kulağında öter boş bir inilti,

Boğuk bir sessizlik ve çınlama gibi.

Küçük, istek dolu, inci gibi damlalar...

Sokaklarda, damlarda hep titreşir.

Aralıksız ölüm ağıdı yakarak durur

Sokaklarda, damlarda hep titreşir.

Küçük, istek dolu, inci gibi damlalar.

Şiir, dört bölümden oluşuyor.

Bölüm: 1- İlk beş dize bu bölümü oluşturur. Burada şair, henüz yağmaya başlayan yağmurdan söz ediyor. Yağmur, küçük damlacıklar halindedir. Tekdü­ze biçimde yağmakta, ürkek davranmaktadır.

Bölüm:2- Altıncı dizeden yirmi üçüncü dizeye kadar olan kısımdır. Burada yağmur, ritmik bir biçimde yağışını sürdürmektedir. Yağan yağmurun şairin ruhunda yarattığı duygular ve izlenimler anlatılmaktadır,

Bölüm : 3- Yirmi dördüncü dizeden son dizeye kadar olan kısımdır. Burada yağmur, ilk bölümdekinin tersine ürkekliğini yitirmiş; yağmak için istek dolu bir hale gelmiştir. İlk bölümde zaman zaman şarkı söyleyen, ağıt yakan yağmur, bu bölümde aralıksız bir biçimde ölüm ağıdı yakmakta ve şarkı ezgileri söy­lemeye devam etmektedir.

Bölüm: 4- Sondaki tek dizedir. Dize, inci gibi düşünülen yağmur damlasının simgesi olmaktadır.

Araştırmalar:

· Yağmurun yağışı, ilk beşlikte, ikinci, üçüncü, dördüncü, beşinci ve dokuzuncu beyitlerde son iki be­yitte tasvir edilmektedir. İlk beşlikte yağmur, henüz yağmaya başlamıştır. Yağmur damlaları tekdüze ve ürkektir. İkinci beyitte, yağmur damlaları sokaklarda seller oluşturmakta, çıkardığı sesler ise insan ağla­masını andırmaktadır. Diğer beyitlere göre; yağmur, ritmik bir biçimde yağışını sürdürmekte, insanlar sı­kıntıyla evlerine çekilmektedir. Son iki dizede şair, başta söylediklerini yinelemekte, yağmurun istekli yağdığını belirtmektedir.

· Yağmurun etkisiyle doğada görülen değişiklikler şunlardır : Yolları seller kaplıyor, bulutlar kararıyor, ufuk görünmez oluyor ve insana yaklaşmış duygusunu veriyor. Gündüzün yerini sanki gece karanlığı almış gibi oluyor. Çevre, ıssızlaşıyor ve ürkütücü bir görü­nüm kazanıyor. Bu değişmelerin sonucu şairin kafa­sında "bir âlemin korkunç hayali" beliriyor. O kor­kunç hayal; boş bir sokak, sokakta koşan başı örtülü bir çocuk, saçaklarda kuşlar ve uluyan bir köpek ola­rak betimleniyor. Bu durum, kendisine hasta bir kadı­nı anımsatıyor, ruhunun derinliklerinde yankılar yapı­yor.

· Yağmurun yağışı ve doğa üzerindeki etkisi tasvir edilirken, şair gerçeğe uyuyor, çevrenin aldığı görü­nümü olduğu gibi yansıtıyor. Hatta tasvirlerle yetin­miyor, görünümlerin kendi ruhunda uyandırdığı izlenim­leri anlatarak içinde bulunduğu ruhsal durumunu ortaya koymaya çalışıyor.

· Şiirde konunun işlenişiyle biçim arasında düzen­li bir uygunluk görülmektedir. Kimi biçimsel nitelik­ler, tasvirlerin daha canlı, anlatımın etkili, konunun duygulu hale gelmesinde bir araç olarak kullanılmıştır. Yağmurun ritmik bir biçimde yağışı, sözcüklerin ses­leriyle taklit edilmiştir. Şiirlerde bu tür ahenge, "ahen-g i taklidi" (taklitli ahenk) denir. Şair, bunu şiirinde başarıyla kullanmıştır. Yağmur damlacıkları­nın pencere kafeslerinde ve camlarında çıkardığı tek­düze sesi daha iyi yansıtabilmek için, "T" seslerinden oluşan alliterasyonlara yer vermiştir. "Sokaklarda seylabeler ağlaşır" dizesinde ise alliterasyon "S ve Ş" sesleriyle yapmıştır. Kullanılan kısa aruz kalıbı ve nazmı nesre yaklaştırmaya dayanan anlatım biçimi de yağmurun yağışındaki ritmi sağlamıştır.

· Şiirin dil ve söyleyiş özellikleri, "dil özellikleri" bölümünde verilmiştir.

· Bu şiirde parnasizmin etkileri görülmektedir. Parnasizmde" "seslerle müzik yaratmak" ve "toplum sorunlarıyla ilgilenmek" iki temel niteliktir. Tevfik Fikret de bu şiiri parnasizmin etkisinde kaldığı yıl­larda yazmıştır. Bu şiir, özellikle "seslerle müzik ya­ratmak" yönüyle parnasizmin etkisini taşımaktadır.