2. Türk Edebiyatının Dönemlere Ayrılmasındaki Ölçütler
1. Sınıfta sekiz gruba ayrılınız. Grup sözcülerinizi belirleyiniz. Araştırma yapmak için aşağıdaki konulardan birini seçiniz.
1. grup : Türklerin, İslamiyet’i hangi tarihte kabul ettiğini araştırınız. XIII. yüzyılda yaşamış olan Yunus Emre’nin aşağıdaki ilahisinden hareketle İslam uygarlığının Türk edebiyatına etkisini açıklayınız.
Şol cennetin ırmakları
Akar Allah deyü deyü
Çıkmış İslam bülbülleri
Öter Allah deyü deyü. …
Yunus Emre
1.grup:Türklerin İslamiyet’le tanışması 8.yy.dan sonra olmuştur. Talas Savaşından sonra Müslümanlarla komşu olmuşlar ve bunun neticesinde boylar halinde İslamiyet’e geçmişlerdir. Türkler, İslamiyet’e geçince edebiyatlarında bir farklılaşma olmuştur. İçerik olarak artık İslami kelime ve kavramlar edebiyata konu olmaya başlamıştır. Allah, hak, peygamber gibi kavramlar eserlerinde kullanılmıştır. Aynı zamanda şekil olarak da değişim kendini göstermektedir. Dörtlükler yerini beyte, hece yerini aruz bırakmıştır. Divan edebiyatı diye bir edebi gelenek ortaya çıkmıştır.
2. grup : “Lale Devri” hakkında bilgi edininiz. Edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız.
Bir safa bahşedelim gel şu dil-i nâ-şâda
Gidelim serv-i revanim yürü Sadâbâd’a
İşte üç çifte kayık iskelede âmâde
Gidelim serv-i revanim yürü Sadâbâd’a
2. grup: Lale Devri, Pasarofça Antlaşması ile başlayan bir devir. Bu devrin en önemli özelliği zevk sefa ve eğlence dönemi olarak tarihe geçmektedir. Yıllarca süren harpler ve isyânlardan bıkan ahâli, antlaşmalardan sonra savaştan uzak bir hayat sürmeye başladı. İstanbul’da sünnet ve düğün merâsimleri artarak, mevsimine göre kır, deniz seyahatları ve helva sohbetleri tertiplendi. Pâdişah dahil, devlet adamları baharda, lâle mevsiminde Sâdâbâd, Şerefâbâd Emnâbâd, Hüsrevâbâd, Hümâyûnabâd, Kasr-ı Süreyya, Vezirbahçesi köşklerine, Tersâne Bahçesi, Çırağan Bahçesi, Beşiktaş yalılarına giderlerdi. Fakat bu devir sürekli eğlence olarak devam etmedi. Patrona Halil İsyanı ile bu devir de son buldu.
Nedim “Lale Devri”nin, Nedim’in yukarıdaki şarkısına nasıl yansıdığını açıklayınız.
Lale Devri, zevk, sefa ve eğlence dönemi demiştik ki bu da Nedim’in eserine yansımıştır. O dönemin en önemli eğlence ve gezi olan Sadabad , şairini şiirine de yansımıştır.
3. grup : Cahit Sıtkı Tarancı’nın “Gün Eksilmesin Penceremden” adlı şiirini bulunuz. Cahit Sıtkı Tarancı ve şairin yaşadığı dönem hakkında bilgi edininiz. Şairin, “Gün Eksilmesin Penceremden” adlı şiirine, o dönemde bireyin dünya ile ilişkisinin nasıl yansıdığını açıklayınız.
3. grup:
GÜN EKSİLMESİN PENCEREMDEN
Ne doğan güne hükmüm geçer,
Ne halden anlayan bulunur;
Ah aklımdan ölümüm geçer;
Sonra bu kuş, bu bahçe, bu nur.
Ve gönül Tanrısına der ki:
- Pervam yok verdiğin elemden;
Her mihnet kabulüm, yeter ki
Gün eksilmesin penceremden!
Cahit Sıtkı, Cumhuriyet döneminin yazarlarından olup bu şiirde yaşama bağlılık ve yaşama isteği dile getirilmiştir. Bu dönem içerisindeki yazarların karamsar bir hava içerisinde olabildiği gibi yaşama bağlılık da dile getirilmiştir. Burda önemli şairin duygu ve düşüncesinde bireyselliğin ön planda olmasıdır.
4. grup : “Süleyman Çelebi”nin edebî kişiliği, yaşadığı dönemde hâkim olan edebiyat anlayışının hangi zümreye hitap ettiğini araştırınız.
4. grup: 15. Yüzyılın en önemli Divan şairlerindendir. Dini konularda eser vermiştir. En önemli eseri Vesilet’ün-Necat (Mevlit), edebiyatımızda bir gelenek başlatmıştır. Bu eserinde Peygamberin hayatı doğumundan ölümüne kadar geçen süreyi ele almıştır. Süleyman Çelebi’den sonra Mevlit söylemeye geleneği ortaya çıkmıştır. Süleyman Çelebi, daha çok saray ve çevresinde aydın kesime hitap etmiştir.
5. grup : Ahmet Paşa’nın sanat anlayışı ve yaşadığı dönem hakkında bilgi edininiz.
5. grup: Fatih döneminin önde gelen şairlerindendir. Kaside ve murabbalarıyla bilinir. Genellikle dini kavramların dışındaki şiirlere yönelmiştir.Aruzu ustalıkla kullanır. Şairler Sultanı olarak bilinir.
6. grup : Tanzimat Dönemi edebiyatçılarının sanat anlayışlarını araştırınız.
6.grup: Tanzimat Döneminde Batı kültürü yeni tanınmaya başlandığı için Tanzimat sanatçıları Batıdaki kavramlardan olan hak, adalet, özgürlük gibi kavramları kullanmışlardır. Sanat anlayışlarında en önemli yön halkı bilinçlendirmek vardır. Toplum için sanat anlayışı ön plandadır. Bu dönem anlayış olarak Batı’yı yakından tanıdığımız bir dönemdir.
7. grup : a. Cenap Şahabettin’in sanat anlayışı ve yaşadığı dönemin zihniyeti hakkında bilgi edininiz.
7. grup: a. Cenap Şahabettin anlayış olarak bireysel bir anlayışla şiir yazar ve Cumhuriyet dönemi içerisinde hakim olan bireysel Cenap Şahabettin’de bulunmaktadır.
b. Cenap Şahabettin’in “Elhân-ı Şitâ” adlı şiirinin tamamını bulunuz.
b.
8. grup : Behçet Necatigil’in sanat anlayışı ve yaşadığı dönem hakkında bilgi edininiz.
8. grup: Şiirlerinde ev, aile, çevre, aşk, bunalım, hastalık, yalnızlık ve ölüm temalarını işlemiştir. Eski ve yeni kelimeleri şiirinde ustaca kaynaştırır. Şiirleri dışında, nesirlerini topladığı “Bile/Yazdı” adlı eseri vardır. Almanca’dan çeviriler yapan Necatigil, radyo oyunları da yazmıştır. Yine Cumhuriyet dönemi yazarlarındandır. Batı kültürünün yansımaları bu şairimizde de görünür.
2. Kitaplığınızdaki kitapları niçin gruplara ayırdığınızı belirtiniz.
2. Tasnif etmek , ayırmak daha kolay bulmayı, daha rahat ve iyi değerlendirmeyi sağlar.
3. Sizce Türk edebiyatı da tarihî dönemler gibi bölümlere (dönemlere) ayrılabilir mi? Düşüncelerinizi belirtiniz.
3. Ayrılabilir. Çünkü edebiyat tarihten, sosyal ve siyasi hayattan ayrı değerlendirilemez. Tarihteki bir olayın etkisi toplumda görüldüğü gibi edebiyata da yansır.
4. Oğuz Kağan’ın, beylerine ve halkına verdiği buyruğunu okuyunuz. Burada belirtilenlerden hareketle Oğuz Kağan Destanı’nda Oğuz Türklerine ait hangi özelliklerin yansıtıldığını söyleyiniz.
Ben sizlere oldum Kağan,
Alalım yay ile kalkan,
Nişan olsun bize buyan,
Bozkurt olsun (bize) uran,
Demir kargı olsun orman,
Av yerinde yürüsün kulan,
Daha deniz, daha müren,
Güneş bayrak, gök kurıkan.
4. Savaşçı oldukları, Kağanlık sistemi yönetildikleri, Bozkurt’un kutsal olduğu, yay, kalkan ve kargı gibi savaş aletleri kullandıkları, demir olduğuna göre madenciliğin geliştiği görebilir.
İNCELEME
1. metin
ŞU DESTANI
1. Okuduğunuz destanda, Saka Türklerinin hayatı ve kültürüne ait hangi özelliklerin olduğunu sıralayınız.
1.
2. “Şu Destanından hareketle destanın oluştuğu dönemde Saka Türklerine (kavmine) ait özelliklerin esere yansımasını nasıl değerlendirdiğinizi açıklayınız.
2. Eserler oluştuğu dönemin zihniyetinden ayrı düşünülemez. Toplumların içinde bulunduğu ortam bir şekilde kişiler istese de istemese de mutlaka eserlerine yansır.
2. metin
MEVLİD
1. a. Grup sözcünüz aracılığıyla Süleyman Çelebi’nin edebî kişiliği, onun yaşadığı dönemde hâkim olan edebiyat anlayışının hangi zümreye hitap ettiği ile ilgili araştırma sonuçlarını arkadaşlarınızla paylaşınız.
1. a. Süleyman Çelebi, Divan edebiyatı şairlerindendir. Divan edebiyatının yazarları ve okuyucu kitlesi genellikle saray ve çevresindeki okumuş aydın kimselerdir. Arapça ve Farsça kelimeler yoğun olduğu için halka hitap etmemektedir.
b. Okuduğunuz eserin temasını söyleyiniz. Bu temanın hangi medeniyetin ürünü olduğunu ve o dönemin hayat tarzını nasıl yansıttığını açıklayınız.
b. Peygamber’i anlatmaktadır. Doğumu ile ölümü arasında yaşadığı olaylar dile getirilmiştir. Bu eser İslamiyet’in etkisi ile yazılmıştır.
2. Mevlid, Hz. Muhammed’in doğumunu anlatan bir eserdir. Uzun konuları anlatmaya elverişli olan mesnevi ile hikâye ve romanı yapıları yönünden karşılaştırınız. Sonuçları sıralayınız.
2.
| Ait olduğu dönem | Ayırıcı özellikleri | |
| Destan | İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı | Olağanüstü özelliklere sahiptir, heceyle yazılır. Nesilden nesile sözlü olarak aktarılır. |
| Mesnevî | İslami Devir Türk Edebiyatı | Aruzla yazılır. Bir olay örgüsü etrafında şekillenir. |
| Roman | Batı Tesirinde Gelişen Türk Edebiyatı | Düzyazıdır ve kurmaca yapıya sahiptir. |
3. metin
GAZEL
1. Okuduğunuz şiirdeki Arapça ve Farsça sözcükler hangi kültürün etkisiyle kullanılmış olabilir? Açıklayınız.
1. Türklerin İslamiyet’in etkisine girdikten sonra oluşan kültürün etkisiyle kullanılmıştır.
2. a. Grup sözcünüz aracılığıyla Ahmet Paşa’nın yaşadığı dönem ve sanat anlayışı hakkındaki bilgilerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
- Ahmed Paşa hem gazel hem de kaside türlerinde başarılı eserler yaratmış; şarkı ve murabbada da olgun örnekler vermiştir.
- Dizeleri divan şiirinin söz ve anlam özellikleriyle örülüdür.
- İşlediği konular genellikle din dışı olup beşeri aşk konusundaki şiirler de Divan’ında önemli yer tutmaktadır. Dinî ve tasavvufî konulara rağbet göstermemiştir.
- Şiirleri gayet ahenklidir ve aruz veznini çok ustaca kullandığı görülür.
- Kendi çağında “şairlerin sultanı” diye anıldığı bilinmektedir.
- Yazmış olduğu Kerem kasidesiyle ölümden kurtulmuştur.
- Ahmed Paşa’yi orijinallikten uzak görerek İran şairlerinden çevirmiş olduğu beyitleri kendine mal etmekle suçlayan edebiyat tarihçileri vardır.
b. Ahmet Paşa’nın gazeli, yazıldığı dönemde hangi zümreye hitap etmektedir? Düşüncelerinizi açıklayınız.
b. Yüksek zümreye hitap etmektedir. Saray ve çevresindeki medrese eğitim almış, okumuş, aydın kimselere hitap eder.
4. metin
KOŞMA
1. Şiirde kullanılan dil ve şiirin temasından hareketle şairin hangi zümrenin yaşamını yansıttığını açıklayınız.
1. Halk kültürünü ve yaşamını dile getirmiştir ve dolayısıyla halka hitap etmiştir.
2. Okuduğunuz koşma ile gazeli aşağıdaki özellikler yönünden karşılaştırınız. Tespitlerinizi ve iki metnin farklı yönlerini aşağıdaki tabloya yazınız.
2.
| Nazım Birimi | Uyak Düzeni | Tema | Dil | Hitap Ettiği Zümre | |
| Gazel | Beyit | aa,ba,ca | Aşk | Arapça ve Farsça kelimelerle yüklü | Yüksek zümreye, aydın tabakaya hitap eder. |
| Koşma | Dörtlük | aaaa, bbba | Aşk | Halk söyleyişine sahiptir. | Halka hitap etmektedir. |
| İki Metnin Farklı Yönleri | XXXX | XXXXX | Benzer Yönüdür | XXXX | XXXXX |
5. metin
ARABA SEVDASI
1. Metinden hareketle romanın kahramanı Bihruz Bey’in kişilik özelliklerini (tavırları, yaşamı vb.) açıklayınız.
1. Bihruz Bey yaşantı itibariyle Batı hayranlığı içinde olan bir kişidir. Yaşantısında önemli olan şeyler: Fransızca konuşmak, paytonla gezmek, Batılı kıyafetler giymek. Batı’yı sadece bunlardan ibaret gören ve bunları yapınca Batılı olduğunu düşünen bir kişidir.
2. a. Grup sözcünüz aracılığıyla Tanzimat Döneminde yaşanan toplumsal ve kültürel değişikliklerle ilgili bilgilerinizi tazeleyiniz. Bu dönem edebiyatçılarının sanat anlayışları hakkında edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınıza aktarınız.
a. Tanzimat dönemindeki toplumsal hayatta her yönden bir yenileşme görülmektedir. Toplumda ve devlet kurumlarının bazılarında Batılılaşma görülür. Bu dönemdeki sanatçılar Batı’yı yakından tanıdıkları için Batıdaki bilgi ve kavramları edebiyatımıza yansıtmaya çalışırlar. Sanat anlayışları halkı aydınlatmak ve bilinçlendirmektir.
b. Tanzimat Döneminde yaşanılan toplumsal ve kültürel olaylar ile okuduğunuz edebî eser arasında nasıl bir ilgi olduğunu açıklayınız.
b. Bu dönemde yaşanılan toplumsal ve kültürel olayların edebi eserlere yansıması mutlaka olacaktır. Yazar içinde bulunduğu toplumun özelliklerini eserlerine istese de istemese de bir şekilde yansıtır.
3. “Araba Sevdası” adlı eserin temasından hareketle bir edebiyat eseriyle dönemin yaşama tarzı arasındaki ilişkiyi açıklayınız.
3. Toplumda önce değişim olur ve bu değişim sonradan yazar tarafında kaleme alınır. Buradaki yaşam tarzı ile eserlerin anlattıkları bize bir ilişki olduğunu ortaya koymaktadır.
6. metin
ELHÂN-I ŞİTÂ
1. a. Grup sözcünüz aracılığıyla Cenap Şahabettin’in yaşadığı dönem ve sanat anlayışı hakkında edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınıza aktarınız. “Elhan-ı Şitâ” şiirinin tamamını sınıfta okuyunuz.
1.a. Daha çok bireysellik ön plandadır. Toplumu ya da belli bir grubu eğitme kaygısı bırakılmıştır. Onun yerine kişinin sanat eserinden estetik zevk duyması dile getirilmiştir. Bireysellik ön plandadır.
b. Şiirin, ait olduğu dönemin hâkim zihniyetini nasıl yansıttığını açıklayınız.
b. Şairim yaşadığı dönemde de bireysellik ön plandadır. Dönemin hakim olan zihniyeti bireysellik şairin eserine konu edinmiştir.
2. Bu şiiri, kitabınızda okuduğunuz “Mevlid ve koşma” ile tema, dil-anlatım ve hitap ettikleri zümre yönünden karşılaştırınız. Sonuçları sıralayınız.
2. Bu eser diğer iki eserden farklı olarak ne yüksek zümreye ne de topluma hitap etmektedir. Şair bireyselliği ön plana koymuştur. Bu nedenle de tema bakımından Mevlid ve koşmadan farklıdır. Dil ve anlatım yönünden mevlide benzer ama koşmadan tamamen uzak bir anlatımı vardır.
7. metin
GİZLİ SEVDA
1.Grup sözcünüz aracılığıyla Behçet Necatigil’in sanat anlayışı ve yaşadığı dönem
11 Yorumlarınız